آشنایی با مستندهای شاعرانه : چهار نمونه مستند سبک شاعرانه

آشنایی با مستندهای شاعرانه: چهار نمونه مستند سبک شاعرانه

اکثر مستندها مخاطبان خود را در مورد موضوعی آگاه می کنند یا آن ها را متقاعد می کنند که حقیقت خاصی را باور کنند. برخی از مستندسازان این کار را از طریق گذاشتن صدای راوی روی فیلم انجام می دهند، برخی از سبک سینما وریته استفاده می کنند و برخی دیگر با قرار دادن خودشان در روایت فیلم، رویکردی شخصی را پیش می‌گیرند. دیگر کارگردانان،مستندهای شاعرانه ای می سازند که رویکردی تجربی تر دارند و تصاویر و موسیقی را در کنار هم می‌بافند تا یک تجربه عاطفی بخصوص خلق کنند.

 فهرست مطالب :

• مستند شاعرانه به چه معناست؟
• ریشه های مستند شاعرانه
• سه ویژگی مستندهای شاعرانه
• چهار نمونه مستند شاعرانه

آموزش مستند سازی توسط کن برنز

مستند شاعرانه به چه معناست؟

« مستند شاعرانه » گونه ای از سبک های مستندسازی است که به جای اینکه یک سوژه را از طریق ساختار روایی سنتی و خطی تصویر کند ، از تکنیک‌های آوانگارد برای برانگیختن حال و هوا یا احساس بخصوصی استفاده می‌کند. مستندسازان سبک شاعرانه با استفاده از تصاویر ریتمیک و موزون که تفسیری انتزاعی و ذهنی از واقعیت تصویر می‌کنند، بینشی احساسی در مورد یک موضوع را در اختیار مخاطب قرار می دهند.

ریشه های مستند شاعرانه:

سبک شاعرانه مستندسازی در اصل از جنبش فیلم “سمفونی شهر” در دهه ۱۹۲۰ پدید آمد و واکنشی علیه سبک و محتوای ژانر مسلط فیلم داستانی بود. با اینکه مستندهای شاعرانه از دهه ۱۹۲۰ وجود داشته اند، اصطلاح واقعی “مستند شاعرانه” سال ۲۰۰۱ در کتاب «مقدمه‌ای بر فیلم مستند» اثر بیل نیکولز ؛ نظریه‌پرداز مستند ؛ ابداع شد. نیکولز در کتاب خود ، سبک شاعرانه را به عنوان یکی از شش سبک مستندسازی طبقه‌بندی کرده است – دیگر سبک های مستندسازی عبارتند از : سبک مشاهده‌ای، توضیحی ، مشارکتی، انعکاسی و اجرایی.

سه ویژگی مستندهای شاعرانه:

مستندهای شاعرانه معمولاً بر تحت تاثیر قراردادن و برانگیختن واکنش های احساسی مخاطب تمرکز دارند و اغلب چندین ویژگی شبیه به هم دارند. این ویژگی ها عبارتند از :

۱- ریتم بصری از تداوم مهم تر است: مستندهای شاعرانه با نقض قوانین استاندارد تدوین، به صورت آوانگارد عمل می‌کنند، چون دغدغه حفظ تداوم از صحنه‌ ای به صحنه دیگر را ندارند. در عوض، هدف تدوین در این نوع مستندها تاکید بر ریتم، ترکیب بندی و طراحی نماهاست تا تصاویری ایجاد کنند که جهان را از دریچه نقطه نظری جدید به بینندگان نشان دهد.

۲ – فقدان روایت سنتی: از آنجایی که مستندهای شاعرانه عمدتاً بر ایجاد یک حال و هوا یا احساس بخصوص متمرکز هستند، ایجاد و حفظ یک روایت خطی اصلاً ضروری نیست. این بدان معناست که کاراکترها با توجه به قوس شخصیتی پیش نمی‌روند و سِیر داستانی به سمت گره گشایی حرکت نمی‌کند.

۳ – ذهنیت گرایی : مستندهای شاعرانه به جای استدلال کردن در مورد یک حقیقت عینیِ مبتنی بر واقعیت، تفسیری ذهنی از یک موضوع ارائه می کنند. آن ها نسبت به مستندهای سنتی به شیوه ای انتزاعی و تجربی تر با موضوعات مواجه می‌شوند .

چهار نمونه مستند شاعرانه :

مستندهای شاعرانه در طول سالیان از نظر سبکی و موضوعی بسیار دگرگون شده اند و در اشکال متفاوتی ساخته شدند. به این چهار نمونه مستند شاعرانه توجه کنید :

۱ – باران (۱۹۲۹) : سمفونی شهریِ کلاسیک اثر فیلمساز هلندی، ؛یوریس ایوِنس؛ از نماهای منقطع و بی ربط استفاده می کند تا حس تجربه طوفان و باران در آمستردام را القا کند.

۲ – مرد آران (۱۹۳۴) : فیلم «Man of Aran» به کارگردانی رابرت فلاهرتی که از پیشگامان مستندسازی در آمریکا بود ، تصویری شاعرانه از زندگی روزمره مردمی را مستند کرده که در جزایر آران در سواحل ایرلند زندگی می‌کردند. فلاهرتی درگیر پیروی از قید و بندهای متداول مستند غیرداستانی و استفاده از صحنه‌های ساختگی برای رمانتیک سازی زندگی در جزیره نبود. جان گریرسون (John Grierson) ، فیلمساز و همکار فلاهرتی بود که اصطلاح «مستند» را در سال ۱۹۲۶ برای توصیف یکی از فیلم های قبلی فلاهرتی، «موآنا»، ابداع کرد.

۳ – کویانیس کاتسی: زندگی بدون توازن (۱۹۸۲) : این مستند شاعرانه بی کلام به کارگردانی گادفری رجیو،چندین فیلم اسلوموشن و تایم لپس از شهرها و طبیعت را با موسیقی مسحور کننده ای از «فیلیپ گلس» در کنار هم قرار می‌دهد تا تاثیراتی که شهرها و فناوری مدرن بر زندگی انسان می‌گذارند را به نمایش بگذارد.

۴ – بی‌آفتاب (۱۹۸۳) : این مستند فرانسوی به کارگردانی «کریس مارکر» ، تأملی شاعرانه بر پیچیدگی های حافظه انسان است. این فیلم که روایت شخصیت محوری ندارد، شامل مجموعه‌ای رویایی از فیلم‌های سفر و خاطراتی است که تنها با صدای مرموز یک راوی به هم متصل می‌شوند.